Welk effect hebben prikkels?

Elke prikkel die bij ons binnenkomt heeft een effect op ons. Sommige prikkels winden ons op, van andere worden we moe of blij. Van weer andere krijgen we energie. Hoe kunnen we de effecten van prikkels onderzoeken? Hoe kunnen we de prikkels waar we mee te maken krijgen meer in balans brengen met wat werkelijk bij ons past?

Dat kunnen we doen aan de hand van het model van de guna’s. Dat is een eeuwenoud model uit de Vedische traditie. Het beschrijft hoe alles in de schepping het resultaat is van natuurkrachten die op elkaar inwerken: de guna’s. Daar zijn er drie van: Sattva, rajas en tamas. Die hebben de volgende kenmerken:

Sattva is een stille kracht. Het is de kracht van waarheid, zuiverheid, schoonheid, wijsheid, harmonie, liefde, licht.

Rajas is de kracht van actie, passie, verlangen, boosheid, agitatie, handeling.

Ook tamas is een stille kracht, maar dat is een andere soort stilte, die van onwetendheid, slaap, lethargie, dood, duisternis.

Alle fenomenen in de ons bekende schepping zijn het resultaat van de manier waarop deze krachten op elkaar inwerken. Voor een mens geldt dat hij of zij van nature een mengsel van deze drie krachten in zich heeft. Dat is individueel bepaald is en hoort bij je specifieke taken in dit leven. Dit mengsel heet een gunapatroon. Dit patroon past precies bij jou; je natuur is in overeenstemming met je ideaal.

Guna’s en prikkels

Prikkels die we binnen krijgen duwen ons in de richting van een bepaalde guna. Een tamas-prikkel maakt ons meer tamas, een rajas-pikkel meer rajas, een sattva-prikkel meer sattva. Er verandert dan iets in onze balans. Daarom hebben we ook een gunapatroon dat bij onze huidige staat van zijn past.

Als we te lang blootstaan aan prikkels die te ver afwijken van ons karakteristieke gunapatroon, dan komen onze balans en harmonie in gevaar. Dit kan leiden tot stress, burnout, depressie en andere ziekten. Daarom is het nodig om de prikkels die we tot ons nemen in overeenstemming te brengen met onze natuur. We moeten doen en ontvangen wat bij ons past.

Reflectie

Dat kunnen we doen door nauwkeurig naar onze prikkelconsumptie te kijken. Zo ontdekken we welke prikkel welk effect heeft. Daarna kijken we of dat effect overeenkomt met onze diepste behoefte. Als blijkt dat dat niet zo is, dan moeten we ervoor kiezen andere prikkels tot ons te nemen als dat kan.

Als je een stille en heldere geest wil hebben dan is het niet handig om allerlei dingen te doen die en onrustig of slaperig maken. Ook is het niet slim om vlak voor het slapennog snel wat dingen te doen. Of om naar actieseries met onrustig bewegende beelden te kijken. Beter is het om de dag te eindigen met een stille, mooie activiteit als voorbereiding op de aanstaande rustperiode.

Overdosis rajas en tamas

De prikkels die we binnen krijgen zijn voor het overgrote deel rajas- en tamas-prikkels. We hoeven alleen maar te kijken naar de programma’s op tv of de schreeuwende reclames in een winkelstraat. Ook het voedsel wat we kopen in de reguliere supermarkt heeft deze tendens. Geur- en smaakstoffen zijn bedoeld om ons verlangen te vergroten zodat we meer (te veel) eten. Ze hebben echter als effect dat de hoeveelheid sattva in ons gunapatroon kleiner wordt. Let dus op wat je koopt, maar ook op hoeveel je eet. Ook de maat heeft invloed op je gunapatroon.

We kunnen niet alle prikkels die we tot ons krijgen regisseren.  Maar daar waar we kunnen sturen moeten we dat doen om (langdurige) balansverstoringen te voorkomen. Dát is de manier om onze lichamelijke, geestelijke en spirituele gezondheid te vergroten.